Auteurs: Sephania Bron, Suus van den Oetelaar, Aleyna Ulutaş & Yana van den Berg
*Het verhaal, de namen en gebeurtenissen die in deze blogpost worden beschreven, zijn fictief. Geen enkele overeenkomst met bestaande personen is bedoeld of mag worden afgeleid.
Maak kennis met Raya, 20 jaar oud en twee jaar geleden begonnen met de opleiding Toegepaste Psychologie. Ze zat goed op haar plek en had een leuke vriendengroep. Tijdens de lockdown zijn haar sociale contacten en studiemotivatie verwaterd waardoor Raya besloot te stoppen met haar studie. Dit kwam haar sociale leven niet ten goede. Omdat ze nu nog minder contacten heeft en terechtkwam in sociale isolatie, resulteerde dit in eenzaamheidsgevoelens.
Het verhaal van Raya is voor veel adolescenten [1] in Nederland herkenbaar. Zo ervaren na de coronamaatregelen meer adolescenten eenzaamheidsgevoelens [2], wat één van de subjectieve symptomen van sociale isolatie is. Dit heeft vaak gevolgen voor hun mentale gezondheid [3]. Daarnaast zorgt het gebrek aan sociale interactie voor lagere motivatie, zingeving en zelfwaarde [4], welke óók tot mentale problemen kunnen leiden. Het is daarom van belang dat adolescenten zoals Raya snel uit sociale isolatie opklimmen na de coronamaatregelen. Het Sociaal en Cultureel Planbureau suggereert echter dat sociale isolatie blijvend kan zijn [5] als er geen actie wordt ondernomen. Deens onderzoek presenteert AMBIT [6], oftewel ‘Adaptive Mentalization Based Integrative Treatment’, wat ook in Nederland een uitkomst zou kunnen bieden.
AMBIT als oplossing
AMBIT [6] is een vorm van therapie die specifiek focust op het betrekken van doelgroepen die moeilijk bereikbaar zijn. Dit maakt AMBIT [6] specifiek relevant voor de in sociale isolatie levende adolescenten. De voornaamste manier waarop deze therapie te werk gaat, is het stimuleren van de ontwikkeling van cognitieve vaardigheden door stap voor stap het sociale netwerk te herstellen onder intensieve begeleiding. Het is hierbij van belang dat alle actoren in het netwerk van de cliënt nauw samenwerken zodat het vertrouwen van de cliënt wordt hersteld. Dit zal resulteren in een geïntegreerde, reflecterende en veilige omgeving waarin de cliënt sociaal kan opbloeien. Aan deze oplossing liggen een aantal aannames ten grondslag.
Therapie werkt
Een eerste aanname is dat deze vorm van therapie door het gebruik van psychosociale interventies kan bijdragen omdat therapie de mogelijkheid biedt om mentale problemen te verminderen. Het principe van psychosociale interventies is onderzocht in een review over eenzaamheid onder ouderen. Ondanks dit niet onze doelgroep is, toont dit aan dat inzet van interventies in combinatie met vriendschappen en sociale ondersteuning [7], bijdragen aan het verminderen van algemene eenzaamheid.
Er is daarnaast wetenschappelijk bewijs gevonden in een onderzoek naar eMental health interventions, dat psychosociale interventies op afstand [8] een positief effect hebben op de algemene mentale gezondheid van personen.
“Interventies op afstand kunnen worden ingezet bij adolescenten die in blijvende sociale isolatie leven”
Ten slotte is de effectiviteit van psychosociale interventies [9], in onderzoek naar Psychopathologie, ook empirisch onderbouwd. Zo worden de basisprincipes van deze interventies door de ontwikkelingspsychopathologie ondersteund en is het bewezen effectief bij moeilijk bereikbare personen, zoals adolescenten als Raya in sociale isolatie.
Zet je brein aan
Een tweede aanname stamt uit het idee dat sociale isolatie leidt tot een gebrek aan cognitieve ontwikkeling. Uit onderzoek blijkt dat reserves, cognitieve hulpbronnen, verloren gaan wanneer ze niet gebruikt worden [10]. De onderontwikkeling van cognitieve hulpbronnen vindt met name plaats tijdens het proces van sociale isolatie. Onderzoek stelt dat het maken van contacten tijdens de adolescentiefase een cruciaal is voor de ontwikkeling van adolescenten [5]. Deze ontwikkelingsfase werd echter belemmerd door de coronamaatregelen, waarbij iedereen verplicht werd tot sociale isolatie. De sluiting van scholen, werk- of stageplekken en uitgaansgelegenheden heeft de cognitieve ontwikkeling, vooral op het gebied van socialisatie, belemmerd. Uit ander onderzoek blijkt dat naast een belemmering van cognitieve vaardigheden, ook hun sociale en burgerschapsvaardigheden sterk worden achtergesteld [11].
AMBIT [6] werkt voornamelijk door de cognitieve ontwikkeling te stimuleren. Dit kan dus alleen een grote betekenis hebben in het verminderen van sociale isolatie, wanneer sociale isolatie leidt tot onderontwikkeling. Op die manier is het bevorderen van cognitieve vaardigheden onder de sociaal geïsoleerde adolescenten een belangrijk doel om sociale adaptatie te stimuleren en maakt dit AMBIT [6] dus geschikt als oplossing.
Team work makes the dream work
De laatste aanname die AMBIT [6] maakt, is dat sociale isolatie onder adolescenten blijft bestaan door een gebrek aan vertrouwen in en tussen de systemen die de adolescenten uit sociale isolatie willen helpen, zoals scholen, ziekenhuizen en familiezorg. Er is te weinig samenwerking tussen deze systemen en organisaties, terwijl onderzoek aantoont dat deze samenwerking cruciaal is [12]. Zo geven veel hulpverleners aan dat het erg lastig is om het netwerk van adolescenten uit te breiden [13] door de werkdruk en het gebrek aan tijd om het vertrouwen van ouders en adolescenten te winnen.
“Sociaal geisoleerde adolescenten vinden het vaak moeilijk om goede relaties te onderhouden.”
Daarom wordt er bij AMBIT [6] een contactpersoon aangesteld die het vertrouwen langzaamaan herstelt. De verschillende organisaties worden hierdoor nauw verbonden, zodat zij gezamenlijk moeilijk bereikbare adolescenten uit isolatie kunnen helpen.
Daarnaast dient de relatie tussen de adolescent en de contactpersoon als een goed onderhouden en hechte relatie waarop de adolescent kan terugvallen. De contactpersoon kan door de geïntegreerde functie een goed beeld krijgen van belangrijke relaties in de omgeving van de adolescenten en hierop inspelen.
Conclusie
Waar er voldoende theoretisch bewijs is dat blijvende sociale isolatie onder adolescenten een probleem is, lijkt het echter een te recent fenomeen, waardoor er een gebrek aan cijfers is over blijvende sociale isolatie veroorzaakt door de coronamaatregelen in Nederland. Dit heeft gevolgen voor empirisch ondersteunde oplossingen die hierbij kunnen helpen. Meer empirisch bewijs kan leiden tot innovatieve oplossingen en bestaande oplossingen zoals AMBIT [6]optimaliseren.
Desondanks is er wel overtuigend empirisch bewijs dat AMBIT [6] een goede manier is om algemene sociale isolatie tegen te gaan. Theoretisch bewijs suggereert dat dit ook zal zijn voor adolescenten zoals Raya, in de nasleep van de coronamaatregelen. Het is daarom van belang dat beleid dit integreert, maar dit blijkt nog niet het geval te zijn. Afgelopen maand heeft het kabinet nog gesteld dat zij psychische hulp juist willen beperken [14] met als voornaamste reden dat het sociale netwerk een grotere rol moet spelen. Het is daarom te hopen dat AMBIT [6], als vorm van therapie, in de toekomst toegankelijker wordt om zo blijvende sociale isolatie onder adolescenten zoals Raya te verminderen.
Verwijzingen
[1] Nederlands Jeugdinstituut. (z.d.). De puberteit: Volwassen worden. https://www.nji.nl/ontwikkeling/de-puberteit#:~:text=In%20de%20leeftijd%20van%2010,het%20tiende%20en%20zestiende%20jaar.
[2] Volksgezondheidsmonitor. (z.d.). Eenzaamheid. https://volksgezondheidsmonitor.nl/leefomgeving/eenzaamheid
[3] Wang, J., Lloyd‐Evans, B., Giacco, D., Forsyth, R., Nebo, C., Mann, F., & Johnson, S. (2017). Social isolation in mental health: A conceptual and methodological review. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 52(12), 1451–1461. https://doi.org/10.1007/s00127-017-1446-1
[4] Gunawan, J., Juthamanee, S., & Aungsuroch, Y. (2020). Current mental health issues in the era of covid-19. Asian Journal of Psychiatry, 51, 102103. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2020.102103
[5] Sociaal en Cultureel Planbureau. (2021). Verwachte gevolgen van corona voor sociale contacten en sociaal gedrag. In Sociaal en Cultureel Planbureau. https://www.scp.nl/binaries/scp/documenten/publicaties/2021/03/03/een-jaar-met-corona/Bijlage+D+Verwachte+gevolgen+van+corona+voor+sociale+contacten+en+sociaal+gedrag-.pdf
[6] Jensen, S. L., Bo, S., & Vilmar, J. W. (2021). What is behind the closed door? A case illustration of working with social isolation in adolescents using Adaptive Mentalization‐Based Integrative Treatment (AMBIT). Journal of Clinical Psychology, 77(5), 1189–1204. https://doi.org/10.1002/jclp.23145
[7] Boulton, E., Kneale, D., Stansfield, C., Heron, P., Sutcliffe, K., Hayanga, B., Hall, A., Bower, P., Casey, D., Craig, D., Gilbody, S., Hanratty, B., McMillan, D., Thomas, J., & Todd, C. (2021). Rapid systematic review of systematic reviews: What befriending, social support and low intensity psychosocial interventions, delivered remotely, may reduce social isolation and loneliness among older adults and how? F1000Research, 9, 1368. https://doi.org/10.12688/f1000research.27076.2
[8] Kaonga, N. N., & Morgan, J. (2019). Common themes and emerging trends for the use of technology to support mental health and psychosocial well-being in limited resource settings: A review of the literature. Psychiatry Research, 281, 112594. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2019.112594
[9] Luyten, P., Campbell, C., Allison, E., & Fonagy, P. (2020). The mentalizing approach to psychopathology: State of the art and future directions. Annual Review of Clinical Psychology, 16(1), 297–325. https://doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-071919-015355
[10] Von Arx, M. R., Cheval, B., Sieber, S., Orsholits, D., Widmer, É., Kliegel, M., Guessous, I., Kelly‐Irving, M., Courvoisier, D. S., Boisgontier, M. P., & Cullati, S. (2019). The role of adult socioeconomic and relational reserves regarding the effect of childhood misfortune on late-life depressive symptoms. SSM-Population Health, 8, 100434. https://doi.org/10.1016/j.ssmph.2019.100434
[11] Sociaal en Cultureel Planbureau. (2021). Een jaar met corona. In Sociaal en Cultureel Planbureau. https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2021/03/03/een-jaar-met-corona
[12] Movisie. (2021, 17 mei). Eenzaamheid onder jongeren tijdens de coronacrisis. https://www.movisie.nl/artikel/eenzaamheid-onder-jongeren-tijdens-coronacrisis?gclid=CjwKCAjw04yjBhApEiwAJcvNociWg0848c5ScHU4rplu_Gvr5TE-FjB3UtdUOQR-Dk-7QFl4yBxkdxoC05sQAvD_BwE
[13] Het Vergeten Kind. (2021). Doorbreek het sociaal isolement. https://www.hetvergetenkind.nl/ons-werk/veilig-en-liefdevol-thuis/onderzoek/doorbreek-het-sociaal-isolement
[14] NOS. (2023, 6 april). Te veel kinderen krijgen psychische hulp, vindt kabinet. NOS. https://nos.nl/artikel/2470363-te-veel-kinderen-krijgen-psychische-hulp-vindt-kabinet
